De minister en het theater
Begin dit jaar was theatergezelschap De Verleiders te gast in De Wereld Draait Door om te vertellen over hun nieuwe voorstelling '#niksteverbergen'. Deze theatervoorstelling gaat over hoe we de grip op onze privacy aan het verliezen zijn en waarom dit gevaarlijk is. Het televisieoptreden van de acteurs leidde tot veel hoon. "Veel van de dingen die ze zeiden, zijn een ontzettende overdrijving of simpelweg onwaar," aldus NOS-techjournalist Joost Schellevis. Vooral een uitspraak van De Verleiders over kunstmest leid tot kritiek.
Het hypothetische scenario van de acteurs: Stel je woont in een wijk waar veel moslims wonen en je koopt een zak kunstmest voor je volkstuintje, dan kun je een vlaggetje krijgen. Als je vervolgens een keer afwijkt van je normale route, en je komt in een ander verdacht postcodegebied terecht, dan stapelt zich dat op. (DWDD, 28 januari 2019).
Minister van Binnenlandse Zaken, Kasja Ollongren, reageert resoluut: "Het idee dat je in een moslimwijk zou wonen en dat je kunstmest koopt en dat je dan meteen door de AIVD wordt getracked is echt totale onzin." (DWDD, 25 februari 2019). "Factfree" bestempelde Ollongren het hele optreden in een eerder bericht.
Kunstmest
Waar komt die zak kunstmest vandaan? Bepaalde soorten kunstmest kunnen worden gebruikt voor de fabricage van explosieven. Dit maakt het spul, in bepaalde omstandigheden, verdacht. Zo wordt in 2003, tijdens een huiszoeking bij terrorismeverdachte Samir A., een zak kunstmest aangetroffen. Dit leidde er mede toe dat Samir A. werd aangeklaagd voor het beramen van een terroristische aanslag. Overigens bleek na onderzoek dat de mest van het verkeerde soort was en dus ongevaarlijk. Wel blijkt dat de AIVD het een en ander nauwlettend in de gaten heeft gehouden: "Samir is niet de enige met een bijzondere interesse in kunstmest. De AIVD meldt dat Jason W. samen met verdachte Achmed H. naar kunstmest informeert bij Welkoop in Eemnes" (NRC, 9 april 2005).
In mei 2017 geeft de Nationaal Coordinator Terrorismebestrijding en Veiligheid een speciale brochure uit: "Uw waakzaamheid maakt het verschil!". In deze brochure worden handelaren in chemische producten, waaronder kunstmest, opgeroepen om verdacht gedrag te melden. Wat is verdacht gedrag? Onder andere of een klant alleen contant wil betalen, niet wil vertellen waar hij/zij het product voor gaat gebruiken, of het product op ongebruikelijke wijze wil laten verpakken.
Het is dus wel duidelijk dat de opsporingsdiensten, en ook de AIVD, wel degelijk interesse hebben in kunstmest.
Verdacht
Kan het voorkomen dat een onschuldige burger, door een samenloop van omstandigheden, onderwerp wordt van een AIVD onderzoek? Jazeker. Dit overkwam in 2004 een gepensioneerde scheikundeleraar. Bezig met het opstellen van een examenvraag deed de leraar onderzoek naar zwaar water, een stof die onder andere wordt gebruikt bij de productie van kernwapens, maar ook voor medische toepassingen. Kort daarop krijgt hij bezoek van de AIVD. De combinatie van de getoonde interesse in zwaar water, en het feit dat de scheikundeleraar in het verleden in dezelfde straat had gewoond als een bekende spion, was voor de AIVD voldoende om een onderzoek te starten.
"Ze suggereerden wel dat er een verband was met Khan, de Pakistaanse atoomspion die in Nederland in de jaren zeventig nucleaire technologie heeft gestolen en later kernbommen ging produceren. Ze zeiden: Je snapt het wel, Khan en zwaar water - heel gevaarlijk allemaal. Toen ging bij mij een lichtje branden. Dan weten jullie natuurlijk ook dat ik in Zwanenburg in dezelfde straat heb gewoond als Khan, zei ik. Dat wisten ze. Ik heb verteld dat ik Khan nooit heb ontmoet. Dat de ultracentrifuges waarnaar Khan spioneerde ook niks te maken hadden met zwaar water. Ja, maar je kunt zwaar water toch ook in ultracentrifuges verrijken, zei Wittekoek. Toen ben ik gestopt. Ik kan een hoop, maar tegen dit soort onnozelheid ben ik niet opgewassen. Zwaar water heeft helemaal niks te maken met verrijking." (NRC, 8 juli 2006)
Behalve het huisbezoek bleek de AIVD ook bij de oude school van de scheikundeleraar langs te zijn geweest. Ook daar kregen de geheimagenten te horen dat de leraar betrokken is bij het opstellen van examenvragen, en zwaar water inderdaad onderdeel is van de examenstof. Als de leraar wil weten wat het eindresultaat is van het onderzoek, en of zijn telefoon en email zijn afgetapt, beland hij in een kafkaeske situatie. De AIVD hult zich in vaagheid en verdraaiingen, de Commissie van Toezicht verwerpt zijn klacht en ook het ministerie van Binnenlandse Zaken vind dat er niets vreemds aan de hand is. Inzage in zijn dossier krijgt de scheikundeleraar niet: dat zou inzicht bieden in het 'actuele kennisniveau' van de dienst en dat is niet de bedoeling.
SyRI
In het hypothetische scenario van De Verleiders valt nog een term: SyRI. Dit 'Systeem Risico Indicatie' is geen hypothetisch systeem maar bestaat echt, en wordt sinds enkele jaren gebruikt om belastingontduiking en bijstandsfraude op te sporen. Binnen dit systeem worden gegevens uit verschillende bronnen bij elkaar gebracht om vervolgens een analyse te kunnen doen. Onder andere belastinggegevens, arbeidsverleden, scholing, woon- en verblijfplaats en gegevens over schulden worden gebruikt. Als voorbeeld noemt toenmalig minister Asscher dat er gekeken kan worden naar watergebruik: "De aanname is dat bij een zeer laag waterverbruik op een adres (minder dan 5 m3 per jaar) sprake is van een feitelijk niet-bewoond adres en daardoor mogelijk van verzwegen samenwoning elders, met uitkeringsfraude en huurtoeslagfraude als gevolg." (Privacy Barometer, 16 september 2014)
Zowel de Raad van State als de Autoriteit Persoonsgegevens tonen zich zeer kritisch over de grote hoeveelheid data die wordt verwerkt binnen SyRI. De minister legt de kritiek naast zich neer en de wetswijziging die de gegevensverwerking mogelijk maakt wordt zonder verder debat zowel door de 1e als 2e kamer aangenomen. De bewaartermijn voor deze gegevens? Twee jaar. Het systeem wordt al langer gebruikt om potentiele terroristen op te sporen, maar hoe precies is onduidelijk. Het lijkt inderdaad dat een stapeling van in principe onschuldige omstandigheden maakt dat je als burger uiteindelijk toch in de kijker loopt.
ANPR
Maar een keertje afwijken van je route, daar kijken ze toch niet naar? Helaas is ook dit voorbeeld minder ver gezocht dan je zou denken. In Nederland zijn een groeiend aantal verkeerscamera's uitgerust met kentekenherkenning, ook wel ANPR genoemd. Inmiddels zijn het er enkele honderden. Deze camera's worden ook gebruikt voor analyse en profilering. In september vorig jaar kondigde de politie aan dat ze zakkenrollers en plofkrakers willen gaan pakken door informatie van ANPR camera's en andere bronnen te combineren.
"'Er wordt gewerkt met een puntensysteem', vertelt projectleider Elle de Jonge van de politie. 'Komt een auto uit de richting Duitsland? Tien punten. Roemeens kenteken? Tien punten. Rijdt hij naar de outlet? Tien punten. Zitten er vier mensen in? Tien punten. Bij een bepaalde score vinden we dat er genoeg reden is om de auto te controleren en sturen we er iemand op af.'" (NOS, 17 september 2018)
"Wat de politie betreft, is dat nog maar het begin. Ook wifi-trackers, die signalen opvangen van telefoons op zoek naar een internetverbinding, kunnen interessante gegevens toevoegen. Ze kunnen bijvoorbeeld de telefoon detecteren van een eerder betrapte zakkenroller, maar ook de looproutes van bezoekers volgen en op basis daarvan verdacht gedrag herkennen. De politie werkt daarvoor samen met de TU Eindhoven. Op de universiteit worden straks grote hoeveelheden gegevens geanalyseerd om het afwijkende gedrag van dieven in kaart te brengen." (Trouw, 17 september 2018)
De keerzijde hiervan is dat dus ook gegevens van onschuldige mensen moeten worden geanalyseerd, om het afwijkende gedrag van mogelijke criminelen ertegen af te kunnen zetten. Bovendien blijft onduidelijk of de zakkenrollers daadwerkelijk hun slag al hebben geslagen of dat ze alleen afwijkend gedrag hebben getoond wanneer het systeem ze markeert. Zoals De Verleiders in januari al opmerken lijkt de onschuldpresumptie, waar onze rechtstaat op gebouwd is, langzaam af te brokkelen.
Conclusie
Of je een vlaggetje krijgt van de AIVD, als je in een moslimwijk woont en kunstmest koopt, is lastig te zeggen. De geheime dienst laat niet graag weten welke informatie ze verwerkt en waarvoor. Zelfs als er door een misverstand een dossier over je is opgebouwd krijg je dat nog niet in te zien, zoals de scheikundeleraar merkte. Maar feit is, dat er steeds meer informatie over ons wordt verzameld, en we op steeds meer plekken in de gaten worden gehouden. Onschuldige omstandigheden kunnen zich opstapelen, en zo kunnen we plotseling als verdachte uit het systeem komen rollen. Terecht of onterecht.
Ondanks alle kritiek, lijken De Verleiders met hun theaterstuk dichter bij de waarheid te komen dan de minister met haar ontkenningen, en dat geeft toch te denken.
Piet
Afgelopen april publiceerde het NRC een analyse van de sinterklaasintocht in Dokkum vorig jaar. De anti-piet demonstranten hadden hun demonstratie aangemeld en werden vanaf Amsterdam geschaduwd door de politie. De pro-piet demonstranten voerden een wilde actie: ze blokkeerden de snelweg en infiltreerden Dokkum. Alhoewel een aantal radicale pro-piet demonstranten een gebiedsverbod hadden gekregen, bleek de toegangscontrole gebrekkig en vonden rechts-extremisten en voetbalhooligans toch hun weg naar het centrum. Vanwege het risico op een gewelddadige confrontatie werd besloten de aangekondigde anti-piet betoging alsnog te verbieden.
Ondanks een publieke oproep op sociale media om de anti-piet demonstranten tegen te houden, leken de autoriteiten toch verrast dat het daadwerkelijk zo ver kwam. Signalen waren wel opgepikt, maar er is niet adequaat op gehandeld.
Je zou zeggen dat men een jaar later de wijze les heeft geleerd, maar helaas. Alhoewel de nationale intocht in Zaanstad dankzij een flinke politieinzet rustig verloopt, gaat het bij andere gemeenten opnieuw mis. Zo wordt een aangemelde anti-piet demonstratie in Zwolle op het laatste moment verboden omdat men bang is voor een gewelddadige confrontatie. Ook in Den Haag wordt de anti-piet demonstratie afgeblazen, omdat de politie de veiligheid niet kan garanderen. De demonstratie in Eindhoven gaat wel door, maar wordt belaagd door hooligans die onder toeziend oog van de politie racistische leuzen scanderen, vuurwerk afsteken en met eieren gooien.
Opnieuw verrast? Nou niet echt. Nu.nl schrijft dat zowel de gemeente Zwolle als Eindhoven al van tevoren signalen hadden ontvangen dat anti-piet betogingen verstoort zouden worden. Ook de gemeente Tilburg, waar de zaak behoorlijk uit de hand liep en er tientallen aanhoudingen plaatsvonden, was al op de hoogte.
Hoogleraar recht en samenleving Jan Brouwer verklaard in de Volkskrant: "Ik ben niet verbaasd. Vorig jaar in Friesland hebben de burgemeester en politie een heel verkeerd signaal afgegeven. Door de ervaringen van vorig jaar denken voorstanders van Zwarte Piet dat het loont om te dreigen met geweld."
Nogal een kwalijke zaak, dat de politie, ondanks waarschuwing vooraf, de veiligheid niet kan garanderen. De minister president legt de schuld echter bij de demonstranten zelf: "De aso's die zich afgelopen zaterdag hebben laten zien, verpesten het voor iedereen." Hij lijkt niet rouwig om demonstraties die afgeblazen moesten worden: "De discussie kun je voeren in praatprogramma's, maar toch niet waar de kinderen bij zijn, come on. Dit is een kinderfeest. Doe het even rustig en doe het op een andere plek."
Geen sleepwet
De nieuwe wet voor inlichtingen en veiligheidsdiensten is geen sleepwet, zegt AIVD baas Rob Bertholee. Ze pakken van de tienduizenden kilometers glasvezelkabel drie of vier vezeltjes, op zoek naar terroristen. Alle informatie die niet relevant is wordt vernietigt. In De Wereld Draait Door schetst Bertholee een beeld van AIVD medewerkers die op hun knietjes met een pincet eentjes en nulletjes aan het sorteren zijn, op zoek naar die ene aanslagpleger. Even later vergelijkt hij het aftappen van kabels met het observeren van een huis: er kunnen mensen door het beeld lopen, onschuldige mensen, "maar die vergeten we, daar doen we helemaal niets mee."
De wet zelf, of om preciezer te zijn de memorie van toelichting, schetst een ander beeld. Het klopt inderdaad dat onderschepte data die na analyse niet relevant blijkt voor de AIVD vernietigt dient te worden. Maar voordat het zover is mag het minstens 3 jaar bewaard worden. Dat is 2 jaar langer dan nu het geval is, en 2 jaar langer dan in de meeste andere landen gebruikelijk. Waarom zo lang? De memorie van toelichting licht toe:
"Op basis van een teruggekeerde Nederlandse jihadi, die voor meerdere jaren onzichtbaar is geweest voor de dienst als gevolg van zijn uitreis naar Syrië, kunnen bij terugkeer in Nederland door de dienst nieuwe inzichten worden verkregen. Als gevolg van deze nieuwe inzichten kan een onderzoek worden gestart met behulp van historische data, waardoor netwerken van ISIL kunnen worden gereconstrueerd die van groot belang zijn voor het vervolg van het contra-terrorisme onderzoek en het onderzoek naar in- en uitreizigers in het bijzonder." (Memorie van Toelichting WIV 2017, Kamerstuk 34588 nr 3, paragraaf 3.3.4.4.7.4)
In een ander voorbeeld wordt ingegaan op landen met een illegaal kernwapenprogramma. Deze landen maken vaak gebruik van 'coverbedrijven' om bijvoorbeeld materialen in te kopen: "Dergelijke bedrijven worden soms pas na enkele jaren onderkend door de westerse inlichtingengemeenschap. Wanneer de diensten in staat zijn om meerdere jaren terug te zoeken in vergaarde data, kan een beeld worden opgebouwd van wat deze bedrijven in de afgelopen jaren hebben getracht te verwerven en met wie ze in die periode contact hebben gehad."
Tenslotte is er de 'cyber defense': "Besmettingen met malware worden veelal pas na geruime tijd opgemerkt. De snelheid waarmee deze intrusions worden gevonden is direct gerelateerd aan het vermogen van de diensten om breed te kunnen kijken naar mogelijke verdachte software. Voordat een bepaalde vorm van malware op een high profile target wordt ingezet, is het veelal al eerder getest geweest op willekeurige targets. ... Historische data is dus ook voor cyber defense van belang. Daarnaast is deze data noodzakelijk om ook andere besmettingen van dezelfde malware en intrusions te onderkennen, die in het geheel nog niet onderkend zijn."
Blijkbaar hoopt de AIVD, uit de onderschepte data, informatie te vinden over malware besmettingen die nog niet onderkend zijn. Internetverkeer dus dat tot dan toe onschuldig leek, maar achteraf aan een malware aanval te koppelen viel. Men wil, met terugwerkende kracht, informatie over bedrijven opvissen. Bedrijven die tot dan toe onschuldig leken, maar die achteraf aan een kernwapenprogramma gelieerd bleken. Ook wil men, uit het onderschepte telefoon- en internetverkeer, het sociale netwerk van een Syrie-ganger achterhalen. Een Syrie-ganger die onschuldig leek, anders was er wel gericht getapt, maar achteraf een terrorist bleek te zijn.
In een brief aan de tweede kamer wordt het nog wat duidelijker geschetst: "De bewaartermijn van drie jaar is noodzakelijk omdat vaak lange tijd onduidelijk is welke exacte betekenis gegevens hebben. Zo werd na de aanslagen in Parijs en Brussel duidelijk dat ISIS al jaren bezig was geweest aanslagplegers naar Europa te sturen. Direct na de aanslagen hebben Europese inlichtingen- en veiligheidsdiensten de gegevens die zij in deze jaren hebben vergaard (nogmaals) uitgekamd op zoek naar verbanden tussen de aanslagplegers en nog onbekende derden. Gegevens die tot dan toe zonder betekenis waren, kregen die in het licht van de aanslagen en hetgeen daaromtrent bekend werd plotseling wel. Enkel omdat deze gegevens konden worden bewaard, konden nieuwe cellen van ISIS in Europa worden ontdekt en aanslagplots worden verijdeld." (pdf)
Na het uitkammen van de gegevens, heeft men dus blijkbaar nogmaals kunnen kammen. Gegevens die tot dan toe zonder betekenis waren, kregen met terugwerkende kracht betekenis. Om terug te gaan naar de beeldspraak van Rob Bertholee: onschuldige burgers die door het beeld liepen, bleken achteraf toch schuldig. En, gelukkig maar, bleken ze ook helemaal niet vergeten. Het probleem dat uit de memorie van toelichting en de begeleidende brief naar voren komt, is dat de AIVD op het moment van onderscheppen nog helemaal niet weet wie onschuldig is en wie niet. Soms komen ze er pas jaren later achter, zo blijkt. Tot die tijd moet al het onderschepte verkeer bewaard blijven. En daarom wordt het ook wel een sleepwet genoemd.
Voor meer informatie over de sleepwet, zie: wiv2017.nl
De rumba en zijn trawanten
Gort en Eva zitten op een gele bank en staren naar de muur tegenover hen. Een robot met grofweg de vorm en het formaat van een appeltaart schuift door de kamer. Kleine borsteltjes plukken kruimels van het laminaat, een knipperende led op het achterlijf verraad bewustzijn. Het apparaat komt enkele millimeters voor de nieuwe bank tot stilstand, draait zich om, en vervolgt zijn weg. Over elf minuten zal het zijn verslag uitbrengen aan de fabrikant. De afmetingen van de ruimte, aanwezige meubels, mensen, huisdieren, temperatuur en omgevingsgeluid. Onwillekeurig tilt Gort zijn benen op om de autonome stofzuiger langs te laten.
Eva trekt haar knieen op zijn schoot en rust haar hoofd op zijn schouder. Ze vist haar telefoon uit d'r broekzak en werpt een blik op het scherm. De telefoon staart terug, en herkent Eva aan de stand van haar ogen. Zeventien applicaties staan in de rij voor nieuws van de sensoren. Een fitnessapp leest gps en gyroscoop uit, constateert dat er stilgezeten wordt, en drukt zichzelf schouderophalend weer naar de achtergrond. Het programmaatje dat Eva gebruikt om liedjes te herkennen luistert even mee met de microfoon, herkent geen muziek maar stuurt voor de zekerheid de zachte liefkozende woordjes van Gort door naar zijn maker. Een zaklampapp heeft niets nodig en begrijpt weinig van de wereld. Hij kan aan, en uit, en verzamelt wat hij verzamelen kan. Met behulp van de wifi antenne maakt hij een lijst met netwerken in de omgeving. De bluetooth antenne registreert Gort's koptelefoon, het draadloze speakertje dat vergeten in een lade ligt, de muis op het bureau en de gamecontrollers van de bovenburen.
De camera's aan de voorkant en de achterkant van de telefoon zijn voorzien van 3d sensoren en geven een gedetailleerd beeld van het vertrek. De zaklampapp neemt het in zich op, en stuurt het door, in de paar seconden voordat de telefoon weer in Eva's broekzak verdwijnt en ze haar mond naar zijn nek brengt.
Jim schuifelt stapvoets achter zijn boenmachine aan, zijn mond en ogen droog, zijn zolen vochtig. Voor hem strekt zich de met linoleum beklede en tl verlichte gang. Beneden hem zoemt en kraakt het silicium. In het rekencentrum wonen twee geesten: Bob en Tom. Bob is goed in dingen, Tom is goed in mensen. Samen kijken ze naar de beelden die de zaklampapp heeft doorgestuurd.
"Dat is Eva," zegt Tom, "en dat is Gort."
"Er hangen foto's aan de muur," ziet Bob.
"Ja, dat is Eva met Marleen," zegt Tom.
"In Parijs," vult Bob aan.
"Drie jaar geleden," klinkt een stem, "maar ze spreken elkaar niet echt meer." (het is Facebook, die bemoeit zich overal mee)
"Kijk ze hebben een nieuwe bank," zegt Bob.
"Oja, welk merk?" vraagt Facebook.
"Ikea."
"Zijn ze toch voor de Ikea bank gegaan?" vraagt vtwonen.nl
"Jaahaa," roepen Ikea, Google, ING en de rumba in koor.
Angst en verwarring
Vorige week zijn er dertig verkeersdoden gevallen in het Verenigd Koninkrijk. Eén incident kreeg bijzondere aandacht. Afgelopen woensdag stuurde een man in Londen zijn auto de stoep op en reed daarbij verschillende mensen aan. Vijf doden en vele gewonden waren het treurige gevolg. Het Londense incident riep herinneringen op aan vergelijkbare incidenten in Berlijn en Nice vorig jaar.
De politie reageerde snel: 7 minuten na het incident verscheen er een bericht op twitter dat ze op de hoogte waren en nadere informatie zou volgen*.
Een klein uur al na het incident twitterde de Metropolitan Police: "We gaan uit van een terroristische aanslag, tot het tegendeel bewezen is."*
Kwart voor vijf, twee uur na de gebeurtenis, geeft politiecommandant Harrington een verklaring af voor de camera's*. Ze weten op dat moment nog niet precies hoeveel doden en gewonden er zijn, wie de dader is en wat zijn motieven waren. De commandant zegt expliciet: "we gaan niet speculeren." Maar het is terrorisme, en de anti-terreur afdeling van de politie is al begonnen met een uitgebreid onderzoek. Ook de wereldpers kopt dan al lang: "Terreurdaad in Londen"
De conclusie dat het om een terroristische aanslag ging lijkt voor de hand te liggen, vooral gezien de gelijkenis met de aanslagen in Berlijn en Nice. Maar waarom de haast om het officieel als terreur te bestempelen? Over het algemeen is de politie terughoudend met het trekken van conclusies tijdens een lopend onderzoek, maar hier twitterde men al "terrorisme!" terwijl de motieven van de dader nog volstrekt onbekend waren. Misschien was zijn actie wel gedreven door waanzin of woede, zoals bij de man die op Koninginnedag 2009 op een menigte inreed.
IS heeft de aanslag van afgelopen woensdag inmiddels opgeeist, maar er zijn vooralsnog geen aanwijzingen dat de aanslagpleger hulp of zelfs maar contact heeft gehad met de terroristische organisatie*. Het heeft er alle schijn van dat de IS gehandeld heeft uit opportunisme, door een aanslag die al wereldwijde aandacht heeft gekregen met terugwerkende kracht te claimen.
Het doelwit van IS en andere terroristische organisaties is immers om angst te zaaien, angst en verwarring. Het is de definitie van terrorisme, voor zover er een definitie is: het aansturen op politieke of ideologische verandering door middel van geweld en de dreiging van geweld. Het grootste verschil tussen de aanslag tijdens Koninginnedag 2009 en de aanslag afgelopen woensdag is dat de laatste is aangemerkt als terroristisch van aard. Het bestempelen van het incident als terroristisch, en de associatie met IS, is wat het incident effectief terroristisch maakt. Het maakt dat mensen minder gemakkelijk door de Londense binnenstad wandelen, en dat schooldirecteuren hun Europese schoolreisjes heroverwegen*. Terwijl de kans om bij een willekeurig ander verkeersongeluk in Engeland om te komen vorige week tien keer zo groot was.
Premier Theresa May gaf dezelfde dag nog een toespraak aan het Britse volk. Hoe zwaar een dergelijke tragedie ook moet zijn voor de regering van een land, het bied ook een uitgelezen kans het eigen verhaal nog eens onder de aandacht te brengen. Met bevende stem verklaarde ze dat het niet toevallig was dat de aanslag zo dicht bij de zetel van het Britse parlement had plaatsgevonden. "Waar mensen samen komen om de waarden van vrijheid, democratie en vrije meningsuiting te vieren."*
In haar toespraak voor het huis van afgevaardigden de volgende dag herhaalde ze deze woorden, en voegde ze toe dat het Britse volk zich niet bang moet laten maken. "Het beste antwoord op terrorisme is om onze normale gang te blijven gaan," aldus May, "hiermee ontnemen we onze vijanden hun overwinning." In dezelfde adem noemde ze dat er een extra budget van 2 miljard komt voor de Britse inlichtingendiensten*. Het Britse inlichtingennetwerk is nu al een van de meest omvangrijke inlichtingennetwerken ter wereld, en is door Amnesty International voor het Europese Hof gesleept voor schendingen van de mensenrechten*. Volgens klokkenluider Edward Snowden gaat de Britse GCHQ nog verder dan de Amerikaanse NSA in het tappen van internet en telefoonverkeer van alle burgers, terrorist of niet*. Tot zover de waarden van vrijheid en democratie.
Maar belangrijker nog voor de Britse regering is het gevoel van saamhorigheid dat gekweekt wordt door het incident te framen als een terroristische aanslag op "het hart van Londen, het hart van onze democratie". Bewogen woorden over heldendaden, het onverschrokken handelen van politie en hulpverleners en zelfs een parlementslid die eerste hulp bood geven iedereen een warm en wollig gevoel van binnen. Daarnaast plaatsen de verklaringen van sympathie en medeleven van de verschillende Europese leiders Europa weer even in een wat vriendelijker licht voor het door de Brexit gespleten Britse volk. En tenslotte bied de ronkende retoriek over een volk onder aanval een uitgelezen kans voor May om sterk en strijdvaardig over te komen.
Enige terughoudendheid was chique geweest, en had misschien wel meer gedaan in de 'strijd tegen terrorisme' dan dit circus.